Najpierw gruntowanie, potem malowanie

Nawet najlepsza powłoka malarska lub tynk będą tylko tak trwałe jak podłoże na którym zostały położone. Zasady sztuki budowlanej już od dawna nakazują poświęcać wiele uwagi przygotowaniu podłoża. Po ewentualnym oczyszczeniu i uzupełnieniu wykańczanej powierzchni, najbardziej istotnym etapem przygotowania podłoża jest jego gruntowanie.

Biorąc pod uwagę rosnące wymagania w stosunku do jakości oraz trwałości powłok malarskich i tynków, nie sposób przecenić znaczenie tego zabiegu. Odpowiednie zagruntowanie nadaje podłożu właściwości umożliwiające trwałe nanoszenie powłoki. Dochodzi wówczas do mocnego i trwałego zespolenia tej powłoki z podłożem.

Grunt reguluje chłonność podłoża, wzmacnia jego powierzchnię i poprawia warunki przyczepności. Niemałe znaczenie ma ujednolicenie właściwości podłoża w wyniku gruntowania. Wiązanie powłoki końcowej przebiega wówczas w sposób równomierny, gwarantując trwale jednorodny wygląd powlekanej powierzchni.

Jednocześnie wyspecjalizowane preparaty spełniają dodatkowe funkcje, takie jak na przykład wgłębne wzmocnienie podłoża, likwidacja ognisk korozji biologicznej lub izolowanie zawartych w podłożu substancji mogących powodować powstawanie plam i przebarwień powłoki, zwłaszcza malarskiej.

Rodzaje gruntów

W zależności od rodzaju spoiwa rozróżniamy kilka grup gruntów:

• preparaty dyspersyjne (spoiwo akrylowe),
• grunty dla farb silikatowych na bazie szkła wodnego potasowego,
• preparaty na bazie silanów, siloksanów i mikroemulsji żywicy silikonowej.

Szczególnie wyspecjalizowane grunty, na przykład zapewniające ochronę antykorozyjną i zwiększające przyczepność na idealnie gładkich podłożach, jak powierzchnie polerowane, szkło, tworzywa sztuczne, mogą być oparte na żywicach chemoutwardzalnych i są wówczas dostarczane w formie dwukomponentowych zestawów poliuretanowych lub epoksydowych.

Współczesne grunty są w większości wodorozcieńczalne, jednak preparaty przeznaczone do intensywnego wzmacniania podłoża są przeważnie roztworami spoiwa polimerowego w rozcieńczalnikach organicznych, zapewniających głęboką penetrację podłoża. Ze względu na uwalnianie organicznych oparów w trakcie wiązania, użycie preparatów rozpuszczalnikowych powinno być w zasadzie ograniczone do stosowania na zewnątrz.

Regulacja chłonności podłoża

Obniżenie nasiąkliwości podłoża zapewnia najlepsze warunki wiązania spoiwa farby lub zaprawy, a tym samym gwarantuje uzyskanie pożądanych właściwości użytkowych nakładanej powłoki. Zapobiega to także nadmiernej nasiąkliwości dojrzałej powłoki, co w efekcie zwiększa jej trwałość i zmniejsza niebezpieczeństwo rozwoju mikroorganizmów.

• Izolowanie wykonywanej powłoki. W trudnych przypadkach gruntowanie chroni powłokę końcową przed niekorzystnym wpływem substancji zawartych w podłożu. Wyspecjalizowany grunt, taki jak na przykład, skutecznie izoluje łatwo rozpuszczalne związki, jak np. nikotyna, które często stanowią przyczynę uciążliwych plam i przebarwień na odnawianych powierzchniach.
• Hydrofobizacja podłoża. Tynki mineralne, piaskowiec a nawet cegła klinkierowa po okresie wielu lat eksploatacji stają się coraz bardziej nasiąkliwe. Dla uzyskania znacznej trwałości malowania takich podłoży niezbędne jest wcześniejsze, strukturalne uodpornienie materiału na oddziaływanie wody i wilgoci. Najlepiej nadają się do tego celu preparaty hydrofobizujące na bazie silanów i siloksanów. Wnikają one na znaczną głębokość, nie utrudniając naturalnego przepływu strumienia dyfuzji przez mury obiektu.
• Przywracanie nośności podłoża poprzez jego głębokie wzmacnianie. W przypadku starych tynków mineralnych, naruszonych w znacznym stopniu przez czynniki atmosferyczne, jedynym sposobem umożliwiającym ich przemalowanie jest wgłębne zagruntowanie preparatem o wysokiej zdolności penetracji podłoża. Przy użyciu rozpuszczalnikowego gruntu wprowadzamy na głębokość kilku do kilkunastu milimetrów dodatkową sieć wiązania organicznego, która wzmacnia osłabioną warstwę.
• Zapobieganie korozji biologicznej. Nasycenie powierzchni porażonej przez glony, grzyby lub porosty preparatem zawierającym substancje uniemożliwiające ich rozwój, takim jak StoPrim Fungal, pozwala zlikwidować ogniska korozji biologicznej w podłożu i skutecznie zapobiec osadzaniu się mikroorganizmów w przyszłości. Gruntu nie należy spłukiwać. Zastosowanie specjalnej farby, np. elewacyjnej StoSilco Color G lub StoLotusan Color G, czy też wewnętrznej StoColor Protect, dodatkowo ochroni malowaną powierzchnię przed mikroorganizmami.

Zabezpieczenie powierzchni metalowych przed korozją

Coraz częściej do dekoracyjnego malowania elementów metalowych budowli, takich jak obróbki blacharskie, rury spustowe itp. są stosowane wodorozcieńczalne farby na bazie spoiwa akrylowego. Odpowiednie gruntowanie zapewnia w takich przypadkach pasywację ognisk korozji oraz zwiększa przyczepność podłoża.

Przygotowanie preparatów gruntujących do użycia

Stężenie środka gruntującego należy dostosować do konkretnego podłoża poprzez odpowiednie rozcieńczenie. W tym zakresie należy ściśle przestrzegać zaleceń producenta preparatu zawartych w karcie technicznej produktu.

Istotną sprawą jest używanie podczas rozcieńczania gruntu odpowiedniego rozcieńczalnika. Najczęściej będzie nim woda, lecz w przypadku preparatów rozpuszczalnikowych warto stosować jedynie rozcieńczalnik wskazany przez producenta.

Zasady gruntowania -  jak uniknąć podstawowych błędów

• Podłoże powinno być czyste i suche.
• Preparat gruntujący należy nanosić równomiernie na całej powierzchni.
• Grunt ma wnikać w głąb a nie pozostawać na powierzchni. Po wyschnięciu nie może tworzyć połyskliwej, szklistej powłoki (tzw. filmu) - w znacznym stopniu pogarsza to przyczepność kolejnych warstw. Z tego względu w przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto dokonać wstępnej próby gruntowania na niewielkiej, reprezentatywnej powierzchni podłoża. Grunty rozpuszczalnikowe, intensywnie wzmacniające można wówczas rozcieńczać przed użyciem nawet w stosunku 1: 1, stosując odpowiedni rozcieńczalnik.
• Gruntowanie nie zastępuje pierwszego cyklu malowania! Jedynie dwukrotne malowanie zapewnia skuteczne pokrycie ziaren podłoża i wytworzenie jednolitej powłoki malarskiej o odpowiednich parametrach.
• Należy bezwzględnie przestrzegać przerw technologicznych zalecanych przez producenta - szczególnie minimalnego odstępu pomiędzy gruntowaniem i nakładaniem powłok malarskich. Zbyt wczesne nałożenie docelowej powłoki na podłoże pokryte gruntem związanym w niewystarczającym stopniu doprowadzi do powstania uszkodzeń. Z drugiej strony nie należy przekraczać wymaganych okresów sezonowania naniesionej powłoki gruntującej, jeżeli producent materiałów malarskich stawia takie wymagania. Zbyt nóśne, w stosunku do momentu zagruntowania podłoża wykonanie powłoki końcowej może spowodować utratę jej właściwości.
• W przypadku szczególnie nasiąkliwych podłoży mineralnych wskazane jest stosowanie techniki "mokre na mokre" - wykonywania kolejnych roboczych cykli gruntowania na jeszcze wilgotnym podłożu poprzedniego cyklu. Pozwala to osiągnąć większą głębokość wnikania preparatu.
• Gruntów rozpuszczalnikowych nie wolno stosować na powierzchniach tynków pokrywających ocieplenie na bazie styropianu. Stosując preparaty tego rodzaju trzeba także zachować szczególną ostrożność w bezpośrednim sąsiedztwie elementów z tworzyw sztucznych.
• Używając gruntów silikatowych należy szczególnie starannie osłaniać stolarkę okienną i elementy wykonane ze szkła, marmuru i aluminium. Szkło wodne zawarte w preparatach silikatowych w sposób nieodwracalny uszkadza takie powierzchnie.
• Na podłożach gipsowych i gipsowokartonowych nie wolno stosować gruntów na bazie dyspersji silikonowych. Wiąże się to z ryzykiem inicjowania przez silany i siloksany reakcji chemicznych, które mogą powodować istotne zmiany wyglądu malowanej powierzchni.
• Rozpuszczalnikowe środki gruntujące nie są odpowiednie w przypadku podłoży pokrytych starymi powłokami o spoiwie organicznym. Grunty takie mogą rozpuszczać podłoża organiczne powodując ich pęcznienie.
• Warto pamiętać o tym, że o ile chodzi o powłoki malarskie, gruntowanie nie zastępuje pierwszego, właściwego malowania. W każdym takim przypadku, oprócz odpowiedniego przygotowania podłoża, należy przewidzieć dwukrotne malowanie farbą.

Konsekwencje zaniechania

Pominięcie gruntowania przed malowaniem lub wykonywaniem tynku może spowodować tak niekorzystne następstwa, jak przebarwienia lub nawet odspajanie powłoki od podłoża. Powłoki malarskie i tynkarskie nanoszone bez gruntowania na nasiąkliwych podłożach są pozbawiane wody niezbędnej w fazie wiązania. Efektem tego jest najczęściej wysoka nasiąkliwość wykonanej powłoki, która w krótkim czasie doprowadza do przyspieszonej degradacji całej powierzchni. Równie opłakane skutki może przynieść zastosowanie przypadkowego preparatu lub gruntu o innych właściwościach niż rzeczywiście wymagane dla danego podłoża. Warto więc stosować wyłącznie grunt zalecany przez producenta farby – w przypadku wprowadzania zamienników na własną rękę, można łatwo doprowadzić do powstania wad. Nie uzyskamy wówczas żadnej gwarancji ze strony producenta farby lub tynku.

Dodatkowe, wstępne malowanie rozcieńczoną farbą nie zastępuje gruntowania

Rozwiązanie takie było wprawdzie stosowane od wieków, ponieważ nie były wówczas dostępne wyspecjalizowane preparaty gruntujące. O wiele mniej skomplikowane były wtedy farby i tynki, inne też były wymagania jakościowe. Współczesne, złożone technologicznie formuły farb i tynków nie pozwalają na ich nadmierne rozcieńczanie, grozi to bowiem utratą zakładanych właściwości powłok. Wątpliwa wydaje się także logika lansowanej czasami nowości: farb zapewniających rzekomo zagruntowanie podłoża w czasie rutynowego, pierwszego malowania powierzchni.